Dijital Kütüphane
Geleneksel kitapların dijital kütüphane özellikleri ve dijital mecralardan yararlanılarak, çeşitli aygıtlar kullanılarak görüntülenen kitap ya da kitap vermesi olarak karşımıza çıkan bilgilerden oluşan ve çoklu ortamlarda okunmasını ve yararlanılmasını sağlayan bir kitap olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dijital kütüphaneler basılı ya da mikroform ortamların aksine, bir koleksiyonu ya da dijital varlıkları kapsayan özel bir kütüphane olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tür uygulamalar digital kütüphane dijital ortamlarda görsel olarak metin video veya ses olarak çeşitlenebilir bir kütüphane olduğu için, koleksiyonu oluşturan medya dosyalarının saklama ve alma özellikleri bulunmaktadır.
Uzaktan ya da yerel olarak depolanan bu dijital ortamdaki kütüphanelere sosyal ağlar aracılığıyla erişim sağlanmaktadır.
Dijital Kütüphane Gündeme Nasıl Gelmiştir?
Amerika Birleşik Devletleri kongre kütüphanesinde 90'lı yılların başında " Amerikan Memory " isimli bir çalışma başlatılmış olup tarih açısından ciddi önem arz eden belgeler dijital ortamlara aktarılarak saklanmıştır. Aynı yıllarda en çok okunan ve en çok tercih edilen 5.000 kitap 2000 yılına kadar sosyal ağlarda dijital olarak saklanarak kütüphanelerin ve okulların kullanımına açılması için program yapılarak literatüre kazandırılmıştır.
Yine Fransız ulusal digital kütüphane bazı önemli belge ve bilgilerle birlikte kitapları sosyal ağa taşıyarak dijital ortamda taşımaya başlamıştır. 1995 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilim Vakfı dijital kütüphane ortamlar için ciddi girişimler yapmış olup destekleme kararı almıştır.
Birçok üniversite dünyada yaşanan global değişim ve Uzay bilimleri ile ilgili dijital kütüphane kurabilmek için çeşitli araştırmalar yapıp birçok altyapıyı kurmaya başlamıştır. Dijital içerik geliştirme uygulaması başlangıç tarihinden itibaren digital kütüphane söz konusu olarak araştırma konuları arasında yer almaktadır.
İlk olarak birini aşama olarak 3 yıl içinde bu uygulamanın desteklenmesi için projeler üretilmeye başlanmıştır. 1996 yıllarında İngiltere'de bir üniversitenin kurduğu ortak bilgi sistemleri komitesi tarafından başlatılan bu projeye 3 yıllık bir destek sağlanmıştı ve bu dijital kütüphanelerde birçok rapor üretilmiştir.
İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nin yanı sıra birçok çeşitli ülkede digital kütüphane çalışmaları hakkında çalışmalar başlamış ve günümüzde devam etmektedir. Bu çalışmalar buna uygun şekilde yapılmaktadır.
Dijital Kütüphane Gündeme Nasıl Gelmektedir?
Elektronik kitaplar, dergiler, tezler ve danışma kaynakları bulunmaktadır. Aşağıda tüm bu çeşitleri detaylı olarak incelemeniz mümkündür.
Elektronik Kitaplar: Geleneksel kitapların digital kütüphane özellikleri ve dijital mecralardan yararlanılarak, çeşitli aygıtlar kullanılarak görüntülenen kitap ya da kitap vermesi olarak karşımıza çıkan bilgilerden oluşan ve çoklu ortamlarda okunmasını ve yararlanılmasını sağlayan bir kitap olarak karşımıza çıkmaktadır.
Elektrik Dergiler: Dijital platformlar ve Web siteleri üzerinden okunabilen erişilebilen ve kağıt israfı olmadan kullanılabilen dergiler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Elektronik Tezler: Makinelerce okunulabilir formata çevrilir ve taranır ardından bu oluşturulan tezler digital kütüphane formlar üzerinden düzenlenerek yüksek lisans veya doktoru tezleri olarak karşımıza çıkarlar.
Elektronik Danışma Kaynakları: bazı konularda bilgilenmek için güvenilir Siteler aranmaktadır. Örneğin ansiklopedi rehber yıllık planlamalar coğrafi kaynaklar indeks katalog ve benzeri gibi danışmaya dayalı olan kaynakların dijital ortamlarda ulaşılması ve saklanması çalışmasıdır.
Dijital Kütüphane Avantajları Nelerdir?
Fiziksel Sınırların Kalkışı: Dijital kütüphanelerde fiziki olarak gidilmeye gerek olmadan ülkenin ve dünyanın her yerindeki bölgeye erişim sağlayarak tüm kaynaklardan yararlanabilirler.
İstenilen Zamanda Ulaşılabilme: Normal kütüphanelerdeki gibi belirli zaman dilimlerinde sınırlı erişim olmadığı için, gündüz veya gece istenilen zamanda kolaylıkla erişim sağlanabilmektedir.
Çoklu Erişim: Aynı anda aynı kaynağı aynı zaman diliminde birçok kişi ulaşıp yararlanabilir.
Yapısal Yaklaşım: İstediğiniz türlere kataloglar ve kategoriler vasıtasıyla rahatlıkla ulaşım imkanı sağlamaktadır.
Saklama ve Koruma: Normal kütüphanelerde kullanılan kaynaklar kullandıkça eskiyip özelliğini kaybedebilir, dijital kütüphanelerde iste bu veriler kopyalanıp kolaylıkla saklanır ve yedeklenir, böylelikle özellikleri de yitirmemiş olurlar.
Mekan: Normal de mekan kişi sayısı, termal konfor vb. sebepler ile sınırlandırılsa da dijital kütüphanelerde her hangi bir sınırlama bulunmamaktadır.
Network: Dijital kütüphanelere sosyal ağlar üzerinden kolaylıkla bağlantı kurulabilir.
Masraf: Normal kütüphanelere göre dijital kütüphaneler her konuda daha ucuzdur.
Dijital Kütüphane Nasıl Kurulur?
İnternet kullanılarak web siteler veya belirli aplikasyonlar kullanılarak mobil uygulamalar üzerinden kurulmaktadır. Önce digital kütüphane web sitesi veya uygulama alt yapısı kurulur ardından gerekli düzenlemeler yapılarak hayata geçirilen sistemlerdir. Sistemler en iyi şekilde çalışmaktadır.
Dijital Kütüphane Hizmeti Ücretli mi?
Normal kütüphanelere göre daha az masraflı olan dijital kütüphanelerin ücretlisi ve ücretsizi bulunmakla birlikte, diğer kütüphanelere göre daha az ücretlidir. Fakat internet üzerinde erişebileceğiniz birçok ücretsiz dijital kütüphaneler bulunmaktadır. Buradan aradığınız belge, kitap, bilgi vb. birçok kaynağa erişim sağlayabilirsiniz.
Dijital kütüphane, kaynakların tamamının internet ortamında sunulduğu ve bilgisayar ya da cep telefonuyla rahatlıkla tüm kaynaklara ulaşılabilen bir ağ ortamıdır. Büyük kütüphanelerin bazıları çok daha geniş kitlelere fayda sağlayabilmek adına kütüphanede yer alan kaynakları dijital ortama da açmıştır.
Dijital kütüphane, kaynakların tamamının internet ortamında sunulduğu ve bilgisayar ya da cep telefonuyla rahatlıkla tüm kaynaklara ulaşılabilen bir ağ ortamıdır.
Büyük kütüphanelerin bazıları çok daha geniş kitlelere fayda sağlayabilmek adına kütüphanede yer alan kaynakları dijital ortama da açmıştır. Bu durum tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yaygındır. Dijital kütüphanelerin çoğalmasıyla birlikte sosyal medyada dijital kütüphane nedir sorusu epey yaygın bir şekilde sorulmaya başlandı. Dijital kütüphaneler, fiziksel kütüphanelerin dijital ortama taşınmış halidir. Bu durumun pek çok avantajı vardır ve artık tüm dünyada kütüphaneler yavaş yavaş dijital ortama aktarılmaya başlanmaktadır. Bu sayede herkes her türlü kaynağa bulunduğu yerden erişebilmektedir.
Dijital kütüphanelerin insanlara sunduğu oldukça büyük faydalar da vardır. Bu faydalardan ilki zaman ve yer kavramının ortadan kaldırılmasıdır. İnsanlar nerede olurlarsa olsunlar ve saat kaç olursa olsun tüm kaynaklara dijital ortamdan erişebilmektedir. Bu durum da dijital kütüphanelerin bu kadar sevilmesinde ve kullanılmasındaki en büyük faktörlerden biridir. Dijital kütüphanelerin öğrenciler ve pek çok kişi tarafından kullanılmasının en büyük sebeplerinden bir diğeri de tüm kaynakların rahatlıkla bulunabilmesidir. Bazı durumlarda pek çok kişi kütüphanede saatlerce kaynak aramıştır, bu durum dijital kütüphanelerin gelişiyle birlikte rafa kaldırılıyor. Aranılan kaynaklar dijital kütüphanelerin arama bölümü sayesinde saniyeler içerisinde okuyucuyla buluşabiliyor.
Dijital Kütüphane Ne İşe Yarar?
Dijital kütüphaneyle birlikte fiziksel sınırların kalktığını söylemek mümkündür. Hiçbir sınır olmaksızın, açılış-kapanış saati olmaksızın istenilen kaynaklara 7/24 erişebilmek artık dijital kütüphaneler sayesinde mümkündür. Okuyucular kütüphaneye gitmek zorunda kalmadan istediği kaynağa rahatça ulaşabilir ve okuyabilir. Dijital kütüphaneler yalnızca bulunulan ülkedeki kişiler tarafından değil tüm dünya tarafından kullanılabilir. Dijital kütüphanelerin yaygınlaşmasıyla birlikte çok fazla dijital kütüphane ne işe yarar sorusu sorulmaya başlandı. Bunun en büyük cevabı ise fiziksel sınırların kalkmasıdır. Bugün Finlandiya’daki bir kişi Amerika’daki bir dijital kütüphaneye erişebildiği gibi Türkiye’deki bir kişi de tüm dünya ülkelerinde yayınlanan dijital kütüphanelere rahatlıkla erişebilir ve kaynakların tamamını istediği zaman okuyabilir. Bu sebeple dijital kütüphaneler oldukça yaygındır.
Dijital kütüphanelerin çoklu erişim sunması da oldukça mühimdir. Kütüphanelerde bir kitap doğal olarak yalnızca bir kişi tarafından okunabilirken çoklu erişim sayesinde dijital kütüphanelerde durum tam tersidir. Kitaplar aynı anda pek çok kişi tarafından okunabilmektedir. Bu sayede aynı kaynaktan aynı anda birden fazla okuyucunun yararlanması mümkün hale gelmiştir. Dijital kütüphanelerin bu denli yaygınlaşmasındaki en büyük avantajlardan biri de düşük masraflı olmasıdır. Konvansiyonel kütüphaneler kira, giderler ve bilimum masraflar sebebiyle oldukça büyük bir yük altındayken dijital kütüphanelerin yıllık giderleri son derece azdır. Bu sebeple pek çok kütüphane dijital kütüphane olarak hizmet vermeye başlamıştır. İlerleyen yıllarda bu kütüphanelerdeki sayının artması bekleniyor.
Neden Dijital Kütüphane Kullanılmalı?
Dijital kütüphane kullanmak için pek çok sebep vardır ancak bu sebepler arasından bazıları insanlar için oldukça önemlidir. Dijital kütüphane kullanma sebepleri, pek çok kişi için farklılık gösterse de insanların bazı sebeplerde ortak kümede buluştuğunu görebilmek mümkündür. Bunlardan ilki dijital kütüphanelerde hiçbir şekilde kaynak sıkıntısı yaşanmamasıdır. Klasik kütüphanelerde pek çok kişinin başına geldiği gibi okunmak istenen bazı kitaplar ve kaynaklar o an başkası tarafından ödünç alınmış olabilir. Bu tip durumlar dijital kütüphanelerde karşılaşılmayacak durumlardır. Aynı kaynağı birden fazla kişi aynı anda okuyabilir ve bu dijital kütüphanelerin tercih edilmesindeki en büyük sebepler arasında yer almaktadır.
Dijital kütüphane kullanımının bu denli yaygınlaşmasındaki bir diğer sebep de mesafelerin ortadan kalkmasıdır. Yalnızca herkesin elinde bulunan bir akıllı telefon ya da dizüstü bilgisayar sayesinde kütüphanelerin tüm kaynaklarına erişebilmek ve bu kaynakları sınırsız bir şekilde kullanabilmek okuyucular arasında büyük bir heyecana da vesile olmuştur. Bu sebeple pek çok okuyucu dijital kütüphaneleri deneyimlemeye başladı. Dijital kütüphanelerin kullanımının yaygın olmasındaki bir diğer etken de elbette ki kaynaklara istenilen zamanda ulaşılabilmesidir. Kaynaklar 7 gün 24 saat okuyucuların kullanabilmesi için açık durumdadır. Bu, konvansiyonel kütüphanelerde okuyucuların en sık dert yandığı durumlardan biridir. Bazı kütüphaneler gece de açıktır fakat bu kütüphaneler arasında çok yaygın olmadığı için kaynak bulma sıkıntısı yaşanabilmektedir.